Η «ταυτότητα» του βιβλίου

Τίτλος: Παπούτσια με φτερά

Συγγραφέας: Μαρία Παπαγιάννη

Λογοτεχνικό γένος: Πεζογραφία

Κειμενικό είδος: Μυθιστόρημα

Εκδοτικός οίκος: Εκδόσεις Πατάκη

Χρονολογία έκδοσης: Πρώτη έκδοση Ιούνιος 2016

 

Βασικά στοιχεία παρουσίασης

1. Βιογραφικό σημείωμα συγγραφέα

Η Μαρία Παπαγιάννη γεννήθηκε Λάρισα το 1964 και είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας βιβλίων. Σπούδασε ελληνική φιλολογία στο ΑΠΘ και στη συνέχεια δούλεψε ως δημοσιογράφος στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση, σε εφημερίδες και περιοδικά. Συνεργάστηκε με την Ορχήστρα των Χρωμάτων ως Υπεύθυνη Γραφείου Τύπου. Τα τελευταία χρόνια έχει αφοσιωθεί στη συγγραφή βιβλίων για παιδιά και εφήβους και στην μετάφραση βιβλίων στα ελληνικά. Έχει γράψει θεατρικά έργα για παιδιά, έργα για κουκλοθέατρο, καθώς και λιμπρέτα και στίχους για διάφορες παραστάσεις σε μουσική του Θάνου Μικρούτσικου. Τα βιβλία της έχουν αποσπάσει σημαντικές διακρίσεις, ενώ το παραμύθι της «Μία άλλα μέρα θα νικήσεις» έχει μεταφραστεί και κυκλοφορεί σε πολλές γλώσσες. Έχει κερδίσει αρκετά βραβεία για το λογοτεχνικό της έργο, συμπεριλαμβανομένων του βραβείου ΙΒΒΥ Καλύτερου Παιδικού Βιβλίου και του Εθνικού Βραβείου Νεανικής Λογοτεχνίας. Το 1996 παντρεύτηκε με τον μουσικοσυνθέτη Θάνο Μικρούτσικο, με τον οποίο έζησε μέχρι τον θάνατό του. Το ζευγάρι είχε αποκτήσει δύο παιδιά. Το 2012 έγινε μέλος της επιτροπής του Das außergewöhnliche Buch des Kinder- und Jugend Programmes στο Διεθνές Φεστιβάλ Λογοτεχνίας του Βερολίνου. Ήταν υποψήφια για το βραβείο Hans Christian Andersen (HCAA 2020).

 

2.Υπόθεση του έργου, Δράση- πλοκή

Πρωταγωνίστρια του βιβλίου είναι η μικρή Ρόζα που ζει με τον πατέρα της, Άρη, καθώς την μητέρα της την έχασε όταν ήταν πολύ μικρή. Η διμελής οικογένεια μετακόμισε σε ένα καινούριο, υπόγειο σπίτι. Στην νέα γειτονιά,  υπάρχουν πάρα πολλές γάτες και έτσι η μικρή ηρωίδα την αποκαλεί «Βασίλειο των γάτων». Μαζί τους ήρθε κι ο Καρλίτο, με το κλουβάκι του, το αηδόνι τους. Εκεί η Ρόζα  γνώρισε ένα πολύ καλό κορίτσι, την Αθηνά, αλλά και την παρέα της, και έτσι δεν ήταν πια εντελώς μόνη. Εκτός, όμως από μικρούς βρίσκει και μεγάλους φίλους στην γειτονιά της, που την συμβουλεύουν, την αγαπούν και της συμπαραστέκονται.

Μια μέρα, καθώς η Ρόζα σκεφτόταν πως θα χρωματίσει τον τοίχο του δωματίου της, την εμφάνισή του έκανε ο εξαφανισμένος γάτος της κυρίας Έλλης, της γειτόνισσας, Γκαμπίτο. Την πήρε μαζί του στην «Πολιτεία του Βυθού», όπου εκεί δινόταν μία πολύ σημαντική μάχη εναντίον των γλωσσοκτόνων, για τις γλώσσες που χάνονται. Αυτός ο κόσμος είναι το καταφύγιό της και τον επισκέπτεται με τη φαντασία της όταν έχει ανάγκη για μία διέξοδο από τη συμβατική και δύσκολη καθημερινότητα. Η μικρή λαμβάνει ενεργό μέρος στον πολύτιμο αγώνα, όμως, πριν καταφέρει, με τις φοβερές της ικανότητες να σώσει την πολιτεία, θα πρέπει να αντιμετωπίσει πολλές και διάφορες, όχι πολύ δύσκολες, περιπέτειες και στους δύο κόσμους.  

 

3.Τοποθέτηση του έργου στο κοινωνικοϊστορικό του πλαίσιο

Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα, παρουσιάζει την ζωή πατέρα και κόρης, σε μια σύγχρονη εποχή με διαφορετικές απόψεις και αντιλήψεις. Η ιστορία εξελίσσεται στο βασίλειο των Γάτων, το νέο σπίτι των πρωταγωνιστών. Ο Άρης, εξηγεί το κάθε γεγονός με μια δική του, μαγική ερμηνεία, και συνδέει την πραγματικότητα με παραμυθικά στοιχεία. Η μικρή Ρόζα, ζει μέσα από αυτά στον δικό της κόσμο, μαζί με τον γάτο Γκαμπίτο, στην πολιτεία του βυθού, προσπαθώντας να διώξει τις κακές της σκέψεις. Η συγγραφέας έχει επιλέξει έναν ξεχωριστό τρόπο για να μας παρουσιάσει την πορεία της ιστορίας, τα γεγονότα και τα συναισθήματα των ηρώων. Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη, τα οποία εναλλάσσονται και δημιουργούν την πλοκή του: α) η καθημερινότητα της μικρής Ρόζας με τον πατέρα της και τη γειτονιά που ζει, β) οι σκέψεις και τα συναισθήματα του κοριτσιού, και τέλος γ) οι περιπέτειες της με τον Γκαμπίτο στην Πολιτεία του Βυθού. Κάτι ξεχωριστό, επίσης, είναι η αγάπη πατέρα και κόρης για τα ζώα, συγκεκριμένα τον Καρλίτο και τα γατάκια, καθώς και ο φόβος του κοριτσιού μην κάνει κάποιος κακό στο καναρινάκι της.

 

4. Δρώντα πρόσωπα/ Κύριοι πρωταγωνιστές

Η Ρόζα από μικρό κορίτσι αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα και ζει πολύ διαφορετικά από τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας της. Έχει χάσει τη μητέρα της γεγονός, που έχει ανοίξει πληγές μέσα της, ταυτόχρονα όμως την βοηθά να αναπτύξει πιο στενές σχέσεις με τον πατέρα της. Ακόμη, το ένα της πόδι είναι αρκετά αδύναμο με αποτέλεσμα να μην μπορεί να παρακολουθήσει το σχολείο και να συμμετέχει στα παιχνίδια και τις δραστηριότητες των συνομηλίκων της. Για να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα καταφεύγει στον κόσμο της φαντασίας, ο οποίος περιλαμβάνει όλα αυτά που επιθυμεί να αποκτήσει και να διορθώσει, χωρίς όρια και περιορισμούς. Η φαντασία της καλπάζει με μεγάλες ταχύτητες προς το όνειρο κάτι το οποίο τη βοηθάει να εξωραΐζει τον κόσμο και να δει τα πράγματα από μία διαφορετική οπτική. Παράλληλα, στην καθημερινή της ζωή λατρεύει τα παραμύθια, και περνάει το χρόνο της ζωγραφίζοντας και γράφοντας στο αγαπημένο ημερολόγιό της.

Μέχρι τώρα δεν είχε ποτέ σκεφτεί πως οι γλώσσες πεθαίνουν και τα παραμύθια, τα τραγούδια της χάνονται μαζί της. Τον φανταστικό αλλά ταυτόχρονα πραγματικό αυτό κόσμο της τον παρουσιάζει ο γάτος Γκαμπίτο με τον οποίο γίνονται πολύ καλοί φίλοι. Όταν πηγαίνει για πρώτη φορά στην Πολιτεία του Βυθού και γνωρίζει τους ανθρώπους που ζουν εκεί, οι οποίοι ως μόνο στόχο τους έχουν να σώσουν τις γλώσσες που απειλούνται να χαθούν από τους γλωσσοκτόνους, βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα δίλημμα. Θα δώσει τη δική της μάχη με την βοήθεια των παράξενων πλασμάτων ή θα γυρίσει πίσω στην γειτονιά και τον πατέρα της;

Ο πατέρας του κοριτσιού ήταν ναυτικός, αλλά από τότε που γεννήθηκε η Ρόζα εγκατέλειψε τα ταξίδια και ασχολήθηκε με την αλιεία, για να μην αποχωριστεί τη θάλασσα, αλλά και να μπορεί να φροντίζει την μικρή του κόρη. Ακόμη, στο μυθιστόρημα διαφαίνεται η αγάπη του πατέρα για την ποίηση και το θέατρο, καθώς στα κρυφά γράφει ποιήματα.

Τους δύο πρωταγωνιστές συμπληρώνουν αρκετοί δευτεραγωνιστές ολοκληρώνοντας την εικόνα και το περιεχόμενο του βιβλίου. Η Λουίζα έχει την καφετέρια-θέατρο και η κυρία Ειρήνη το περίπτερο. Και οι δύο από την πρώτη στιγμή συμπαθούν την μικρή Ρόζα και αποτελούν στήριγμά της στις δύσκολες στιγμές. Η Αθηνά καθώς και οι υπόλοιποι φίλοι που αποκτά η ηρωίδα στην καινούρια της γειτονιά την κάνουν να αισθάνεται πιο δυνατή ταυτόχρονα όμως τονίζουν την διαφορετικότητά της ως μία περαιτέρω δύναμη. Τέλος, η κυρία Άννα που έχει στερηθεί τα απαραίτητα για να μην αποχωριστεί τους αγαπημένους της ανθρώπους και τον τόπο της, ζει μέσα σε ένα αυτοκίνητο και η γειτόνισσα της, κυρία Έλλη που λειτουργούν σαν βιβλίο ζωής για την μικρή, τη διδάσκουν και την καθοδηγούν.  

Οι ήρωες αποτελούν τους πλέον κατάλληλους για ένα απαράμιλλης ομορφιάς ανάγνωσμα. Αντιμετωπίζουν τον κόσμο χρησιμοποιώντας όλες τις δυνάμεις τους και τα καταφέρνουν. Οι καθημερινές εμπειρίες τους καθοδηγούν τους αναγνώστες προσφέροντάς τους συντροφιά αλλά και συμπαράσταση στις δύσκολες στιγμές, καθώς προσπαθούν να μην τους κάνουν να αισθάνονται πλέον μόνοι.

 

5. Θεματικοί άξονες

Το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά» θίγει ζητήματα που αφορούν, αρχικά την αγάπη μεταξύ πατέρα και κόρης, καθώς και την προσπάθεια των γονέων για την εξασφάλιση μιας καλύτερης ζωής για τα παιδιά τους. Η καθημερινή ζωή σε μία γειτονιά, με τα μαγαζιά, τους τσακωμούς, την φιλία και την αγάπη, αποτελεί ένα ακόμη θέμα στο οποίο επιλέγει να αναφερθεί η συγγραφέας. Επίσης, θίγει τον ρατσισμό προς τους αλλοεθνείς, καθώς βλέπουμε την υβριστική συμπεριφορά μερικών νεαρών στον φίλο της Ρόζας, Κωστή. Τέλος, παρουσιάζεται και το μαγευτικό ταξίδι της Ρόζας στην Πολιτεία του  Βυθού, στην προσπάθεια της να διώξει τις κακές σκέψεις.

 

6.Αφηγηματικές τεχνικές / 7.Υφολογικά γνωρίσματα

Το μυθιστόρημα έχει τριτοπρόσωπη αφήγηση και ο αφηγητής του είναι παντογνώστης αφού δεν αποτελεί ήρωα της ιστορίας με αποτέλεσμα η εστίαση να είναι μηδενική. Η αφήγηση είναι ένας μεγάλος κύκλος που μέσα του περιέχει άλλους μικρότερους με πολλές ιστορίες, χρησιμοποιώντας την τεχνική του εγκιβωτισμού. Η κύρια αφήγηση αφορά τη ζωή της πρωταγωνίστριας και η εγκιβωτισμένη τα φανταστικά και περιπετειώδη επεισόδια της Ρόζας στον βυθό. Ακόμη, η αφήγηση είναι δραματική καθώς το μυθιστόρημα αντικατοπτρίζει τις καταστάσεις και παρουσιάζει τους χαρακτήρες μέσα από τη δράση τους.

Η γλώσσα είναι απλή δημοτική και ο λόγος ποιητικός με μαγικές λέξεις που με τις αφηγηματικές τεχνικές ενσωματώνονται λειτουργικά στην αφήγηση. Μέσα από την ποικιλία των αφηγηματικών τεχνασμάτων και το ύφος  διαμορφωμένο ανάλογα με την περίσταση και το λεξιλόγιο που της ταιριάζει η γλώσσα αναδεικνύεται μαγική. Ο ρυθμός του είναι ιδιαίτερος, καθώς δεν χαρακτηρίζεται από γρήγορη ταχύτητα, αλλά ούτε και από αργή εξέλιξη των γεγονότων και κατάλληλος για την συγκεκριμένη πλοκή. Ακόμη, παρατηρούμε πως οι τίτλοι των 25 κεφαλαίων του βιβλίου αποτελούν στίχους ποιημάτων σημαντικών και πνευματικών ανθρώπων από τους οποίους εμπνέεται και η συγγραφέας.

 

Βασικό ερώτημα

α) Πετυχαίνει η μορφή να εκφράσει σωστά το περιεχόμενο;

Πιστεύουμε πως η μορφή επιτυγχάνει να εκφράσει σωστά το περιεχόμενο. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί έναν ξεχωριστό και ασυνήθιστο τρόπο, περιγράφοντας το φανταστικό ταξίδι της ηρωίδας, στην Πολιτεία του βυθού. Επίσης, αυτό που το κάνει μοναδικό σε σχέση με άλλα βιβλία, είναι οι απόψεις των ηρώων για τα απλά, καθημερινά γεγονότα της ζωής, η αισιοδοξία και η ελπίδα του πατέρα, καθώς και η θέληση του κοριτσιού να ξεφύγει από τις αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα που την περιβάλλουν.

β) Πώς εξασφαλίζεται η συμμετοχή του αναγνώστη;

Αρχικά, η αναφορά σε μερικά στοιχεία της καθημερινής ζωής σε μια κοινότητα και σε μια οικογένεια, κάνουν πολλές φορές τον αναγνώστη να ταυτίζεται με τους ήρωες εξασφαλίζοντας έτσι την συμμετοχή του στην ιστορία. Επίσης, η γλαφυρή περιγραφικότητα που επικρατεί σε όλο το βιβλίο καθηλώνει τον αναγνώστη που καθώς διαβάζει, βρίσκεται μαζί με τους ήρωες και ζει τις περιπέτειές τους. Ακόμη, το ταξίδι στο βυθό και όλη η αφηγηματική περιπέτεια ελκύουν τον αναγνώστη, τον κάνουν πετάει φορώντας παπούτσια με φτερά στον δικό τους φανταστικό και ουτοπικό κόσμο!

 

Γενική αποτίμηση: Θα πρότεινες το βιβλίο αυτό σε άλλους και γιατί;

Το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά», είναι ένα  σύγχρονο μυθιστόρημα,  που παρουσιάζει την ζωή μέσα από διαφορετικές οπτικές. Είναι ένα συναρπαστικό βιβλίο, που δεν θίγει συνηθισμένα ζητήματα, καθώς παρασύρει τους αναγνώστες, σε αυτά που αφηγείται και περιγράφει. Το βιβλίο είναι πολυπρισματικό καθώς αποκρύπτει διάφορες πτυχές της πραγματικότητας, φωτίζοντας τον πληγωμένο και τον αδύναμο άνθρωπο δίνοντας όμως και ένα αίσθημα ελπίδας για το καλύτερο. Ακόμη, η συγγραφέας αφήνει ένα μεγάλο ερώτημα για το πώς έχει η Ρόζα τη δυνατότητα να ταξιδεύει στην πολιτεία του βυθού εξάπτοντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Έτσι, στοιχείο του μυστηρίου που επικρατεί στο ανάγνωσμα, σε συνδυασμό με την γραφή του που διαθέτει αμεσότητα, ζωντάνια, ευαισθησία, λεπτότητα, και φυσικά πολλή φαντασία, προκαλεί αγωνία στον αναγνώστη και ενδιαφέρον για την συνέχεια της ιστορίας. Τέλος, η διαφορετικότητά του το καθιστά ένα καταπληκτικό μυθιστόρημα κατάλληλο για αυτούς που επιθυμούν να ζήσουν μία πραγματική περιπέτεια!